Aanpak Green Deal Binnenvaart

De Green Deal Binnenvaart is een publiek-private samenwerking tussen diverse stakeholders die betrokken zijn bij het vervoer over water. Dankzij gezamenlijke doelstellingen, realistische acties en concrete engagementen willen de partners dat er tegen 2030 meer vergroening in de binnenvaart gerealiseerd wordt.

Achtergrond

Net als vele andere sectoren, staat de binnenvaartsector voor een grote uitdaging om de duurzame transitie waar te maken. Zowel op Europees, nationaal als regionaal niveau zijn er doelstellingen met impact op de binnenvaart bepaald. Denk bijvoorbeeld aan emissiereductiedoelstellingen ten behoeve van klimaat en luchtkwaliteit, duurzame mobiliteit en de modal shift. Om onze positie als duurzame toekomstbestendige transportmodus te vrijwaren, starten we een traject op met en voor alle stakeholders in de sector.

Met deze Green Deal Binnenvaart beogen we de vergroening van de Vlaamse binnenvaart en meer bepaald een emissiereductie die bijdraagt aan ons klimaat (door o.a. CO2-reductie) en aan onze luchtkwaliteit (door reductie van andere emissies zoals stikstof en fijn stof). Het einddoel is een zero-emissie logistieke sector en dus ook zero-emissie binnenvaart tegen 2050. In dit traject willen we bestaande drempels opheffen en zichtbare verandering creëren waarbij we mijlpalen opnemen tegen zowel 2026, 2030 als 2050.

Een optimale bundeling van expertise, mankracht en initiatieven met de voornaamste betrokkenen uit de ruime binnenvaartsector is hierbij essentieel. We willen er samen met geëngageerde stakeholders een beweging van maken die de inspanningen en realisaties voor een groene binnenvaart zichtbaar maakt. De Green Deal moet zekerheid bieden aan de Belgische binnenvaartondernemers en moet een leidraad worden voor het beleid op korte en middellange termijn. Finaal wordt het traject een referentiekader voor toekomstige initiatieven.

Participatief voortraject

De Green Deal Binnenvaart kwam tot stand via een uitgebreid participatief voortraject in 2022. Dit verliep in 3 stappen:

1Inventarisatie stakeholders

2Consultatie stakeholders

3Concretiseren Green Deal

Inventarisatie stakeholders

Eerst werden de stakeholders in kaart gebracht, met als doel om een compleet zicht te krijgen op alle verschillende betrokken actoren bij de binnenvaart in Vlaanderen.

Enkel door samen te werken met zo veel mogelijk partijen die van dichtbij én veraf met de binnenvaart te maken hebben, kunnen we onze ambitieuze doelstellingen waarmaken.

Deze stakeholders worden verdeeld in 6 clusters:

Binnenvaartondernemers: zowel binnenvaartondernemers met één of enkele schepen, met meer dan 3 schepen als koepelorganisaties
Financiële instellingen: voornamelijk banken die kredietdossiers voor binnenvaartondernemers uitschrijven
Havens: zowel zee- als binnenhavens die via hun reglementen en faciliteiten invloed hebben op de werking van binnenvaartondernemers
Overheidsactoren: zowel lokale besturen, Vlaamse -, Waalse -, Federale overheid als Europese platformen
Toeleveranciers: zowel producenten als verdelers van motoren, nabehandelingssystemen, alternatieve brandstoffen en infrastructuur om deze te bunkeren
Verladers: zowel rechtstreekse verladers B2B en B2C, expediteurs, bevrachters, barge operatoren als koepelorganisaties

Consultatie stakeholders

Vervolgens werden de stakeholders bevraagd. Via interviews met actoren uit de binnenvaart (toeleverancier, financiële instelling, sectororganisaties, …) en een focusgroep met binnenvaartondernemers brachten we de knelpunten en uitdagingen rond vergroening in kaart.

Vervolgens organiseerden we een consultatieronde met zes workshops om dit overzicht uit te diepen én om mogelijke oplossingen te bespreken voor de hindernissen. Elke workshop spitsten we toe op de rol en activiteiten van één type actor uit de binnenvaart (bijvoorbeeld één workshop met verladers, één workshop met overheidsactoren…). In een tweede consultatieronde organiseerden we vier workshops, één per domein in deze Green Deal Binnenvaart. Hierin legden we ons toe op het aanvullen, prioriteren en verfijnen van de oplossingen. Over de twee consultatierondes heen verzamelden we input bij zo’n 150 deelnemers.

Concretiseren Green Deal

Samen met de stuurgroep clusterden we de oplossingen tot een set aan strategische doelstellingen.

Elke strategische doelstelling vertaalden we verder door in operationele doelstellingen (concrete acties).

Vervolgens verzamelden we via een online enquête feedback op het voorlopige resultaat. Ook konden stakeholders hierin aanduiden in welke mate hun organisatie kan en wil bijdragen aan de operationele doelstellingen. De enquête werd uitgestuurd naar zo’n 220 contacten van de Green Deal Binnenvaart en wijd verspreid via de communicatiekanalen van de stuurgroepleden. In totaal vulden 154 respondenten de enquête (deels) in waarvan 43% binnenvaartondernemers, 13% toeleveranciers en heel wat andere types actoren (waaronder havens, verladers, financiële instellingen, overheid, onderzoeksinstellingen, onderwijs, …). Na verwerking van de feedback volgde ook een validatieproces op beleidsniveau die resulteerde in de conceptnota.

4 domeinen, 15 strategische doelstellingen

Samen met de sector formuleerden we 15 strategische doelstellingen om een zero emissie binnenvaart tegen 2050 te realiseren. Gezien het grensoverschrijdend karakter van binnenvaart werden deze doelstellingen geënt op de Verklaring van Mannheim van de CCR en Europese Green Deal. Meer achtergrondinfo over het Europese, Belgische en Vlaamse beleid omtrent de vergroening van de binnenvaart vind je in de conceptnota.

De strategische 15 doelstellingen zijn geclusterd in 4 domeinen

Door de clustering in domeinen, kunnen we focus aanbrengen binnen de doelstellingen en acties. Het maakt het daarnaast eenvoudiger voor stakeholders om bij te dragen aan die domeinen die het beste aansluiten bij hun ervaring of het meest relevant zijn voor hun huidige activiteiten. De vier werkdomeinen zijn bepaald op basis van een clustering van de belangrijkste knelpunten en opportuniteiten voor de vergroening van de binnenvaart.

1Technologie

Technologie voor een groene binnenvaart

2Financiering

Financiële oplossingen voor een groene binnenvaart

3Beleid

Beleid ter ondersteuning van een groene binnenvaart

4Implementatie

Implementatie van een groene binnenvaart

Technologie

Er heerst onduidelijkheid over de technologische mogelijkheden voor vergroening onder binnenvaartondernemers. Tevens zijn vele technologieën onvoldoende marktrijp. Binnenvaart blijkt een kleine afzetmarkt voor producenten m.b.t. onderzoek en ontwikkeling van alternatieven. Dit alles leidt tot onzekerheid over de juiste investering. Binnen dit domein willen we met name de ontwikkeling van groene technologieën stimuleren (waaronder alternatieve brandstoffen, motoren, nabehandelingssystemen en infrastructuur voor bunkeren); en een overzicht geven van de groene technologie die beschikbaar is en op termijn wordt verwacht.

Financiering

Het blijkt erg moeilijk voor de binnenvaartondernemer om in de huidige markt een businesscase voor vergroening te realiseren (zowel op financieel als technisch vlak). We kijken in dit domein daarom onder andere naar oplossingen om de financiering van vergroening voor de hele sector mogelijk te maken, steunmaatregelen voor de vergroeningsinvesteringen van binnenvaartondernemers of leveranciers van groene technologie en wijzigingen in de werking van verladers, havens, … die motiverend kunnen werken voor andere actoren om te vergroenen.

Beleid

Het beleid kan de vergroening sterk ondersteunen op verschillende niveaus. Daarnaast ervaren binnenvaartactoren tegenstrijdigheden of drempels in de regionale, nationale en internationale regelgeving. Binnen dit domein behandelen we daarom onder andere een visie op vergroening die elke actor richting geeft en bedrijfszekerheid garandeert, een geoptimaliseerde wetgeving en het uitrollen van een labelsysteem.

Implementatie

Het effectief vergroenen van de bestaande vloot vereist een grote inspanning, zowel wat betreft financiële, als menselijke en materiële middelen. De pioniers op vlak van vergroening zijn al zichtbaar in de sector. Dit kan verder versterkt en uitgebouwd worden. Daarom willen we inzetten op het uitbouwen van een ‘community’ door het communiceren aan en faciliteren van partnerschappen tussen actoren in de sector, door een mindshift te realiseren bij alle betrokken stakeholders en door binnenvaartactoren (in het bijzonder binnenvaartondernemers) te begeleiden bij de implementatie van vergroeningsacties.

Deze 15 strategische doelstellingen worden verder geconcretiseerd in operationele doelstellingen. Deze kan je nalezen in de conceptnota.

Technologische oplossingen – SPOC lr. Carl Verhamme (ITB)

SD1 Toegankelijk en haalbaar maken van groene technologieën die bijdragen aan vergroening (retrofit en nieuwbouw)
SD2 Gebruiken van een uniform systeem voor emissiemeting en –rapportering in lijn met Europese kaders
SD3 Versneld evolueren naar een multi-fuel situatie
SD4 Blijvend verbeteren van de energie-efficiëntie van de binnenvaart

Financiële oplossingen – SPOC Lynn Eyckmans (DVW)

SD5 Opbouwen van een fonds voor vergroening met bijdrage van verschillende stakeholders
SD6 Uitwerken van oplossingen om de kosten van vergroening haalbaar te maken
SD7 Realiseren van de vergroening via een substantiële inspanning door elke actor in de binnenvaart (verladers, financiële instellingen, havens, binnenvaartondernemers, …)
SD8 Creëren van een business case voor binnenvaartactoren die willen investeren in vergroening

Beleid – SPOC Maxim Van den Bossche (MOW) & Sofie Marivoet (DVW)

SD9 Werken aan een beleid dat zowel op korte als lange termijn richting aangeeft (2030 en 2050)
SD10 De Vlaamse Overheid en havenbedrijven nemen een voorbeeldrol op vlak van vergroening
SD11 Komen tot eenvoudigere regelgeving bij vergroening
SD12 Fiscale incentives uitwerken die in een overgangsfase groene technologieën economisch haalbaar maken
SD13 Een grondig zicht verwerven op hoe een Europees emissielabel ingeschakeld kan worden ifv effectieve vergroening

Implementatie – Daisy Rycquart (FBB) & Philippe Govers (KBV)

SD14 Realiseren van een mindshift bij alle (huidige en toekomstige) actoren uit de Vlaamse binnenvaart, met focus op binnenvaartondernemers en verladers
SD15 Begeleiden van binnenvaartondernemers bij het verzamelen van informatie over vergroening en het effectief vergroenen

Maak van onze missie, jouw missie

De Vlaamse Waterweg nv, Departement MOW, Port of Antwerp-Bruges, North Sea Port, VIL, Koepel Binnenvaart Vlaanderen, ITB en de Federatie Belgische Binnenvaart trekken de kar van de Green Deal Binnenvaart, maar om de ambities en doelstellingen te realiseren, is ook jouw engagement nodig. Of je nu een verlader bent, een binnenvaartondernemer, een financiële instelling, een kennisinstelling of een technologiebedrijf: iedere stakeholder kan vanuit zijn expertise en inspanningen bijdragen aan de Green Deal Binnenvaart.